Ο Καρλ Γιουνγκ για την Αστρολογία και το Ι Τζιγκ
Κώστας Τόλης
2015-06-19
2015-06-19
Στον επικήδειο που εκφώνησε το 1930 στη μνήμη και το έργο του Ρίτσαρντ Βίλχελμ
‹‹ Η επιστήμη του Ι Τζιγκ δεν βασίζεται στην αρχή της αιτιότητας αλλά σε κείνη που - αφού έμενε δίχως όνομα μέχρι τώρα, όντας τόσο ανοίκεια για μας - αποκαλώ δοκιμαστικά αρχή της συγχρονικότητας.* Οι έρευνές μου πάνω στην ψυχολογία των ασυνείδητων διεργασιών, εδώ και πάρα πολύ καιρό με ανάγκασαν να αναζητήσω κάποια άλλη ερμηνευτική αρχή, από τη στιγμή που η αρχή της αιτιότητας μου φάνηκε ανεπαρκής για να εξηγήσει ορισμένες αξιοσημείωτες εκδηλώσεις του ασυνείδητου. Βρήκα πως υπάρχουν κάποιοι ψυχικοί παραλληλισμοί που απλά δεν μπορούν να συσχετιστούν αιτιακά μεταξύ τους, αλλά πρέπει να συνδεθούν με μια αρχή ολότελα διαφορετικού είδους. Αυτή η σύνδεση φαινόταν να έγκειται ουσιαστικά στη σχετική συγχρονικότητα των γεγονότων απ' όπου και βγαίνει κι ο όρος "αρχή της συγχρονικότητας". Φαίνεται πως δεν είναι ο χρόνος μια αφαίρεση, αλλά ένα συμπαγές continuum που κατέχει ποσότητες ή βασικές καταστάσεις ικανές να εκδηλώνονται ταυτόχρονα σε διάφορους τόπους μέσω ενός αναιτιακού παραλληλισμού σαν εκείνον, για παράδειγμα, που βρίσκουμε στην ταυτόχρονη εμφάνιση ταυτόσημων σκέψεων, συμβόλων ή ψυχικών καταστάσεων. Ένα άλλο παράδειγμα που υπέδειξε ο Βίλχελμ, θα μπορούσε να είναι η σύμπτωση των περιόδων του στυλ στην Ευρώπη και την Κίνα, που είναι αδύνατο να συνδεθούν αιτιακά μεταξύ τους. Και η αστρολογία θα μπορούσε να είναι ένα παράδειγμα συγχρονικότητας σε τεράστια κλίμακα, αν ήταν δυνατόν βέβαια να συγκεντρωθούν αρκετά ελεγμένα ευρήματα που να υποστηρίζουν κάτι τέτοιο. Αλλά τουλάχιστον διαθέτουμε έναν αριθμό προσεχτικά ελεγμένων και στατιστικά επαληθεύσιμων γεγονότων που κάνουν το πρόβλημα της αστρολογίας να φαίνεται να αξίζει να διερευνηθεί επιστημονικά. Πόση αξία μπορεί να έχει κάτι τέτοιο, είναι αρκετά φανερό στον ψυχολόγο, αφού η αστρολογία αντιπροσωπεύει το άθροισμα όλης της ψυχολογικής γνώσης της αρχαιότητας.
Το γεγονός πως είναι κατορθωτό να ανασυγκροτηθεί με αρκετή ακρίβεια ο χαρακτήρας ενός προσώπου από τα στοιχεία της γέννησής του, αποδεικνύει τη σχετική εγκυρότητα της αστρολογίας. Όμως πρέπει να θυμάται κανείς πως τα στοιχεία της γέννησης δεν εξαρτώνται διόλου από τους πραγματικούς αστερισμούς της αστρολογίας, αλλά βασίζονται σε ένα αυθαίρετο, απόλυτα εννοιακό σύστημα χρόνου. Εξαιτίας της, η αρχή της άνοιξης έχει μετατεθεί από παλιά από το ζώδιο του Κριού στους Ιχθείς, κι ο αστρολογικός ζωδιακός κύκλος, που πάνω του υπολογίζονται τα ωροσκόπια, δεν αντιστοιχεί πια σε εκείνον του ουρανού. Αν επαληθεύονται τελικά ορισμένες αστρολογικές διαγνώσεις χαρακτήρων, αυτό δεν οφείλεται στην επιρροή των άστρων,** αλλά στις ποιότητες του χρόνου, που υποθέσαμε. Με άλλα λόγια, ο,τιδήποτε γεννιέται η γίνεται σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, έχει την ποιότητα αυτής της χρονικής στιγμής.
Εδώ έχουμε το βασικό τύπο για τη χρήση του Ι Τζιγκ. Όπως γνωρίζετε το εξάγραμμο που χαρακτηρίζει μια χρονική στιγμή και μας επιτρέπει να τη δούμε βαθύτερα, βρίσκεται χρησιμοποιώντας μια δέσμη από κλαδάκια χιλιόφυλλου ή ρίχνοντας τρία κέρματα. Ο τρόπος που χωρίζονται τα κλαδάκια του χιλιόφυλλου ή που πέφτουν τα κέρματα, εξαρτάται αποκλειστικά από την τύχη. Τα μαντικά ξυλαράκια ή τα νομίσματα πέφτουν κατά το σχήμα της στιγμής. Η μόνη ερώτηση είναι: κατάφεραν ο Βασιλιάς Γουέν ή ο Δούκας του Τσον, που ζήσαν χίλια χρόνια πριν από το Χριστό, να ερμηνεύσουν σωστά αυτά τα τυχαία σχήματα; Την απάντηση μόνον η εμπειρία μπορεί να τη δώσει.
Στην πρώτη του διάλεξη στην Ψυχολογική Λέσχη της Ζυρίχης ο Βίλχελμ, ύστερα από δική μου παράκληση, έκανε μια επίδειξη της χρήσης του Ι Τζιγκ και ταυτόχρονα μια πρόβλεψη, που προτού περάσουν δύο χρόνια, επαληθεύτηκε κατά γράμμα και χωρίς να αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας. Υπήρξαν κι άλλες τέτοιες προβλέψεις που μπορούν να επιβεβαιωθούν, από πάμπολες ανάλογες εμπειρίες. Αλλά δεν με ενδιαφέρει να υποστηρίξω την αντικειμενική εγκυρότητα του Ι Τζιγκ απλά, παίρνω τις προτροπές του σαν βάση, ακριβώς όπως έκανε κι ο Βίλχελμ. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι το εκπληκτικό γεγονός πως όντως, στο εξάγραμμο, αναγνωρίζονται κρυφές ποιότητες της κάθε στιγμής. Η διασύνδεση των γεγονότων μεταξύ τους που γίνεται φανερή με το Ι Τζιγκ, είναι ουσιαστικά ανάλογη με κείνη που βρίσκουμε στην αστρολογία. Σε αυτήν η στιγμή της γέννησης αντιστοιχεί με τα νομίσματα που πέφτουν, ο αστερισμός με το εξάγραμμο και η αστρολογική ερμηνεία των στοιχείων της γέννησης με το κείμενο που ακολουθεί το εξάγραμμο.
Αυτός ο τύπος σκέψης που βασίζεται στην αρχή της συγχρονικότητας, που έφτασε στο αποκορύφωμά του με το Ι Τζιγκ, είναι η πιο καθαρή έκφραση της κινέζικης σκέψης γενικά. Στη Δύση, απουσιάζει από την ιστορία της φιλοσοφίας απ' τον καιρό του Ηράκλειτου, και μόνο μια απόμακρη ηχώ του βλέπουμε να ξαναεμφανίζεται με τον Λαϊμπνιτς. Κι όμως στο μεσοδιάστημα ποτέ δεν έσβησε ολότελα, αλλά εξακολουθεί να σιγοφέγγει στο λυκόφως των αστρολογικών δοξασιών, και μέχρι σήμερα βρίσκεται στην ίδια κατάσταση.
Εδώ, το Ι Τζιγκ αγγίζει μέσα μας κάτι που χρειάζεται περισσότερη ανάπτυξη. Στην εποχή μας, ο αποκρυφισμός περνά από μια φάση αναγέννησης δίχως προηγούμενο - δεν του λείπει πολύ για να σκιάσει το φως του Δυτικού νου. Δεν αναφέρομαι τώρα στις έδρες της σοφίας μας και τους εκπροσώπους τους. Σαν γιατρός που έχω επαφή με τους απλούς ανθρώπους, το ξέρω πως τα πανεπιστήμια δεν είναι πια οι φάροι που σκορπούν γύρω τους το φως. Ο κόσμος έχει βαρεθεί την επιστημονική εξειδίκευση, τον ορθολογισμό και τον διανοουμενισμό. Θέλει να ακούσει αλήθειες που διευρύνουν αντί να περιορίζουν, που δεν σκορπούν γύρω τους σκοτάδι αλλά διαφωτίζουν, που δεν κυλούν μακριά σαν το νερό αλλά τους διαπερνούν μέχρι το μεδούλι. Αυτή η αναζήτηση είναι περισσότερο από πιθανό πως θα οδηγήσει ένα ανώνυμο αλλά μεγάλο πλήθος σε λάθος δρόμους. ››
* Θα μπορούσαμε να την πούμε και "αρχή της ταυτόχρονης ή παράλληλης κραδασμικότητας". (Κ. Τόλης)
** Για να μην γίνει παρανόηση από τον αναγνώστη, ο Γιούγκ όταν έγραφε "επιρροή των άστρων" εννοούσε των αστερισμών δηλαδή Κριού, Ταύρου κ.λπ. και όχι των πλανητών που οι σχετικές θέσεις τους την κάθε στιγμή γέννησής είναι μοναδικές στο χρόνο, γι αυτό και ο κάθε ανθρώπινος χαρακτήρας είναι μοναδικός. (Κ. Τόλης)